Region Podhala w tym Zakopane wyróżnia się żywym i wciąż kultywowanym folklorem. Jest to jedna z wielu atrakcji stolicy Tatr jak i całego Podhala. W odróżnieniu do innych rejonów Polski jest praktykowany na co dzień w rodzinnych miejscowościach nie tylko w święta i w czasie rodzinnych uroczystości. Odrębność kulturowa jaką można zauważyć przyjeżdżając do Zakopanego jak i okolic jest uwarunkowana położeniem geograficznym i geograficznym. Życie w tak trudnych warunkach uwarunkowało ten region odmiennością kulturową, dotyczy to mowy, ubioru, obyczajów i muzyki.

Tradycyjna góralska mowa

Gwara góralska to bardzo charakterystyczny dialekt języka polskiego z zapożyczeniami z języka bałkańskiego i słowackiego. Gwara góralska charakteryzuję się przede wszystkim specyficznym wymawianiem cz, sz, ż, ch jako c, s , z, k, a także akcentowaniem pierwszej sylaby. Góralska mowa posiada także wiele  staropolski archaizmów, które utkwiły w tym rejonie w mowie potocznej.  Dlatego rozmawiając z góralem można mieć wrażenie, że rozmawia się z obcokrajowcem.

W Polsce znajduje się wiele regionów, w których istnieją specyficzne dialekty. Wydaje jednak, że tylko mowa góralska jest rozpoznawalna w całej Polsce. Jej specyfika zapada w pamięć, przez co góralska mowa nie daje się pomylić z żadną inną gwarą regionalną. Jako ciekawostkę warto przytoczyć fakt, że gwara góralska ma różne oblicza. Rzecz w tym, iż istnieją różne gwary góralskie w poszczególnych częściach Podhala. Choć mieszkaniec tego regionu z pewnością bez trudu rozróżni poszczególne gwary, dla pozostałych osób różnice są bardzo nieznaczne.

Strój góralski

Następną cechą charakterystyczną  folkloru Zakopiańskiego i  regionu Podhala jest strój. Mężczyźni ubierają obcisłe, jasne spodnie, które są wyhaftowane w okolicy kostek i bioder. Dodatkowo noszą białe koszule, które zapinane są pod samą szyję spinkami a na to nakładają skórzane serdaki. Nierozłącznym elementem jest kapelusz z okrągłym rondem. Na nogach górale noszą skórzane buty, które są obwiązane rzemykami. W skład góralskiego, stroju kobiecego wchodzą kwieciste spódnice, kolorowe chustki na głowie a także wyszywane cekinami gorsety.

Sztuka ludowa górali

• Kaletnictwo – Bogato zdobione, pasy bacowskie, o szerokości 30 cm z czterema mosiężnymi klamrami, a także pasy juhaskie również bardzo bogato zdobione , z wbijanymi mosiężnymi gwoździami a także kierpce i bacowskie torby .

• Malarstwo na szkle – Głównym tematem tej ludowej sztuki są elementy sakralne.

• Odlewnictwo – ciupagi, dzwonki,  elementy uprzęży końskiej. Również biżuteria ( tradycyjne spinki na wzór noszonych przez górali przy koszulach, z charakterystycznymi wisiorkami – „brambolcami”).

• Galanteria –  drewniane wyroby. Powszechnie w tym rejonie stosuje się tokarstwo, snycerstwo, intersję, inkrustację i  rzeźbę. Popularnymi wyrabianymi przedmiotami są półki, łyżniki, czerpaki, łyżki bacowskie, listwy z „gaździkami, solniczki, formy na masło i sery, laski, zabawki, miniatury kołowrotków, łyżki, konwie, przęślice. Niewątpliwie drewniane naczynie obecne jest w każdym tradycyjnym domu w Zakopanem. Naczynia tego typu inne elementy wyposażenia domostw wykonane z drewna to jedna z głównych cech charakterystycznych Podhala.
• Hafty –  Wyszywane na końcach spódnicach, na gorsetach oraz na spodniach góralskich wyszywane są tzw. „parzenice”. Istnieje także haft dziurkowy, który w wykorzystuje się do ozdabiania damskich i męskich( na rękawach i kołnierzach).

Muzyka i taniec zakopiański

Przyjeżdżając do Zakopanego na pewno trzeba wstąpić do karczmy gdzie grają góralską muzykę. Jest to charakterystyczna cecha tego regionu. Taniec góralski pielęgnowany jest dzięki wielu  zespołom podhalańskim. Nazwy tańców góralskich mają również swoje indywidualne nazewnictwo takie jak –  „zbójnicki”, „krzesany”, czy „drobny”. Zespoły, które grają góralską muzykę używają trombit, piszczałek, basów i skrzypiec. Muzyka ta charakteryzuje się głośnymi okrzykami i przytupami.

Placek ziemniaczany pieczony i inne specjały Podhala

Niewątpliwie Zakopane i okolice to również specyficzna kuchnia. Specjałem charakterystycznym dla tego regionu kraju jest na przykład placek ziemniaczany pieczony. Choć placki ziemniaczane spożywa się w całym kraju, zwykle są one smażone, natomiast na Podhalu do przygotowania placków wykorzystuje się piec kuchenny. Specyfika kuchni Podhala dotyczy również między innymi wyrobu ciasta. Najpopularniejsze ciasta regionu to z pewnością sękacz i bombolki. W Zakopanem panuje też zwyczaj tłuczenia lnu na olej. Nie bez powodu z Zakopanem kojarzy się również pasterz owiec. Wypas owiec nadal jest tutaj popularnym zajęciem, a do symboli Zakopanego i całego Podhala należy oscypek – czyli owczy ser.

Odrębna kultura górali

Folklor Zakopanego to nie tylko język góralski i charakterystyczny ubiór. To w zasadzie odrębna kultura, a kapelusz góralski czy oscypek to tylko niektóre z jej wielu elementów. Niewątpliwie użytkownicy góralskiego kapelusza prowadzą specyficzne życie, dalekie od stylu życia charakterystycznego w innych częściach kraju. Panują tutaj niezwykłe zwyczaje, takie jak tłuczenie lnu, wyrabianie drewnianych naczyń, szlifowanie muszelek i wiele więcej. Wszechobecne są zwierzęta gospodarskie, a niemal każdy strój posiada haftowane zdobienie. W góralskich domostwach dominują naturalne materiały. Powszechnie występuje kamienny próg, drewniane ściany i siedziska. Niewątpliwie Zakopane warto odwiedzić choćby po to, aby zbliżyć się do kultury podhalańskiej i lepiej ją poznać. Spróbować lokalnych specjałów, lepiej poznać język góralski czy też przyodziać kapelusz góralski. Aby poczuć klimat Podhala, zalecamy odwiedzić ten region na co najmniej kilkanaście dni.

Wybierz się do Zakopanego i poznaj góralski folklor. Z VisitZakopane zarezerwujesz najlepsze apartamenty. Zakopane czeka!