Burza zza szyby bezpiecznego domu w mieście to nic strasznego, dlatego wiele osób ignoruje informacje o nadchodzącej burzy również na urlopie w Zakopanem. Tymczasem w górach nawałnica jest bardzo niebezpieczna, a ryzyko porażenia piorunem — realne. Podpowiadamy, co wtedy robić. Gdzie się schronić, jeśli burza dopadnie nas na szlaku?

Wyładowania atmosferyczne w Tatrach — jak często?

Burze w Tatrach statystycznie zdarzają się kilkanaście razy do roku, z czego najwięcej – w lipcu, gdy na szlakach jest też najwięcej turystów. Dlaczego są śmiertelnie niebezpieczne? „Nawet najsłabsze burze w górach są śmiertelnym zagrożeniem z powodu piorunów, chętnie uderzających w metalowe łańcuchy, krzyże, samotne drzewa, granie czy tłumy turystów na otwartej przestrzeni” – informuje stowarzyszenie Sieć Obserwatorów Burz. Jeśli dodać do tego ryzyko lawiny (nie tylko śnieg, ale i spadające kamienie), mokre drogi zbyt śliskie, by dało się wrócić, czy zablokowania szlaku przez złamany konar, otrzymujemy odpowiedź na pytanie o to, dlaczego należy szczególnie uważać podczas burzy w górach. Nie są to tylko hipotetyczne zagrożenia; przykładowo podczas burzy w Tatrach 22 sierpnia 2019 roku w górach zginęło 5 osób, a 157 zostało rannych.

Co robić, gdy nadciąga burza?

Przy okazji tamtego zdarzenia wiele mówiło się o zachowaniu turystów na szlakach. Służby zwracały uwagę, że pół godziny przed zdarzeniami słychać było grzmoty, więc dało się uniknąć burzy. A więc to pierwsza porada w górach: burze najczęściej da się przewidzieć, więc sprawdzaj pogodę, a jeśli już jesteś na szlaku i słyszysz grzmoty, wróć do domu lub najbliższego schroniska. Nie jest prawdą, że gdy jest gorąco i spokojnie, to burza w górach na pewno się nie pojawi – właśnie przypiekające słońce i tzw. „cisza przed burzą” (brak wiatru) mogą zwiastować burze w górach. Oczywistym sposobem na uniknięcie burzy w górach jest obserwowanie chmur. Jeśli niebo jest błękitne jak okiem sięgnąć, to nie ma czego się obawiać. Jednak chmury stropowe mogą przemieszczać się szybko, dlatego widząc zbliżające się chmury na horyzoncie, warto od razu zawrócić ze szlaku.

Ważne: burza w górach może, ale nie musi, być zwiastowana przez tzw. kowadło burzowe. To chmury ułożone w kształt przypominający kowadło.

Burza w górach – jak się zachować?

Niestety bywa jednak i tak, że pogoda zmienia się szybko i burza w górach dopada w skalistym terenie. Co wówczas robić?

• Po pierwsze: jak najszybciej zejść ze szczytu. Wbrew pozorom najwyżej położone punkty to nie jedyne, w które może trafić piorun, a stanie pod drzewem czy skałą nie chroni od wyładowań atmosferycznych. O ile nie da się szybko dojść do schroniska, warto przeczekać burzę pod niskimi drzewami, unikając pojedynczych drzew.
• Po drugie: warto wyłączyć urządzenia elektroniczne i pozbyć się metalowych elementów (np. stelaż plecaka), pamiętając o metalowych przedmiotach wokół (barierki, parkany itp.). Będą one przyciągać pioruny. Za bezpieczną odległość uznaje się dopiero 30 m!
• Po trzecie: Zagrożenie niesie też woda, więc unikaj cieków wodnych (studnie, strumienie, jeziora). Świetnie przewodzą prąd.
• Najbezpieczniejsza pozycja w czasie burzy to ukucnięcie na ziemi z ramionami wokół nóg i pochyloną głową. Gdy osób w grupie jest więcej, lepiej się rozproszyć, by jedno uderzenie pioruna nie trafiło kilku osób. Zagrożenie niesie przebywanie nawet 100 m od brzegu.
• W awaryjnej sytuacji warto zadzwonić do TOPR: 601 100 300.

Ważne! W Tatrach mogą wystąpić nawet trąby powietrzne. Ostatnie takie zjawisko meteorologiczne miało miejsce we wrześniu 2023 r. na terenie Doliny Małej Zimnej Wody.

W przypadku burzy w Tatrach przede wszystkim należy zachować spokój. Widok uderzenia pioruna często wywołuje panikę i to właśnie wtedy turyści podejmują najmniej rozważne decyzje. Wiedząc, jakie zagrożenie niesie piorun, szukaj schronienia i spokojnie planuj powrót do bazy.

Jak sprawdzać prognozę pogody dla Tatr?

Popularne prognozy pogody zazwyczaj są przygotowane dla miast i miasteczek. Sprawdzanie w internecie pogody dla Zakopanego może jednak być zwodnicze, biorąc pod uwagę, że od Kasprowego Wierchu dzieli je ok. 4 km, a do Wodogrzmotów Mickiewicza jest aż 24 km. W związku z tym polecamy kilka przydatnych narzędzi, które pozwolą najpewniej stwierdzić, kiedy – i czy – nadejdzie burza:

• aktualna pogoda w Tatrach dla najważniejszych miejsc na stronie Tatrzańskiego Parku Narodowego (link);
• kamery TOPR umieszczone m.in. nad Morskim Okiem czy na Kasprowym Wierchu pozwalają jednym rzutem oka ocenić, jaka jest pogoda na górskim szlaku (link);
• jeśli planujesz wycieczkę w grupie i chcesz uniknąć niespodzianek, sprawdź pogodę na stronie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (link);
• ostrzeżenia typu Monitor Burz publikuje też Starostwo Powiatowe w Zakopanem (link);
• dodatkowo alerty może wysyłać rządowe Centrum Bezpieczeństwa.

Dlaczego sprawdzanie pogody w oficjalnych źródłach jest takie ważne? Większość popularnych portali bazuje na zagranicznych źródłach, a za prognozy nie biorą odpowiedzialności. Tymczasem Tatrzański Park Narodowy czy IMiGW najczęściej publikują ostrzeżenia pod kątem warunków pogodowych i burzy w samych Tatrach.